WATERHOUDERIJ
Zoet water van elders aanvoe-
ren, is een mogelijkheid om het
zoetwatertekort op te lossen
maar is niet goedkoop. Voor
gebieden die (gedeeltelijk) zelf-
voorzienend willen zijn, is het
concept Waterhouderij ontwik-
keld. Het is een samenwerkings-
verband van de watergebruikers
in een bepaald gebied. Samen
beheren (ontvangen, bergen én
leveren) boeren, gebiedsbewo-
ners, gemeente en waterbeheer-
der het water, zodanig dat geen
water van elders aangevoerd
hoeft te worden. Het concept
is voor het eerst toegepast
op het Zeeuwse schiereiland
Walcheren. Het gedrag van alle
stakeholders is veranderd van
individuele belangen behartigen
naar gezamenlijke acties. De
boeren van de Waterhouderij
Walcheren zijn nu verenigd
in een stichting en de eerste
gezamenlijke maatregelen om
de zoetwatervoorziening te
verbeteren zijn gerealiseerd:
ondergrondse opslag, scheiden
zoete en zoute sloten en aan-
passingen in waterbeheer.
OPLOSSINGEN
VOOR ZOETWATER-
SCHAARSTE
De mismatch tussen
vraag en aanbod van
zoet water wordt steeds
groter. Als er geen actie
wordt ondernomen, neemt
de concurrentie tussen
diverse gebruikers alleen
maar toe. Gelukkig zijn
er methoden om het
probleem aan te pakken.
Delta Life zette een aantal
oplossingen op een rijtje.
Van informatiesystemen
en ondergrondse opslag
tot regelbare drainage en
governance-concepten.
DOSSIER
WATERSCHAARSTE
15
14
VOORSPELLINGS-SYSTEEM
Met een droogtevoor-
spellingssysteem kunnen
periodes van waterschaarste
of droogte al ruim van te
voren worden vastgesteld.
Dit geeft waterbeheerders en
gebruikers de mogelijkheid
om vroegtijdig hierop in te
spelen. Zo kunnen bijvoor-
beeld de gewasplanning en
het reservoirbeheer worden
aangepast en maatregelen
voor waterverdeling en/of
het opleggen van waterinna-
me-restricties voorbereid.
Deltares ontwikkelt
Drought
Early Warning Systems
op basis van Delft-FEWS.
Hiermee worden seizoens-
voorspellingen voor de wa-
terbeschikbaarheid gemaakt.
Delft-FEWS is een soft-
waresysteem dat wereldwijd
wordt toegepast door water-
beheerders voor operationele
hydrologische voorspellin-
gen. Door het combineren
van weersvoorspellingen
met hydrologische model-
lering van sneeuwvolume,
bodemvocht, grondwater en
rivierafvoer, kan een
Drought
Early Warning System
wor-
den ontwikkeld. Het wordt
onder meer toegepast bij
het Operationeel Systeem
Waterbeheer van Rijkswa-
terstaat en ondersteunt de
nationale beslissingen bij
droogte met real-time voor-
spellingen over grond- en
oppervlaktewater.
WERELDWIJD
INFORMATIESYSTEEM
WATERSCHAARSTE
Voorspellen van de wereldwijde
watervoorraden en waterschaarste
is belangrijk om tijdig maatregelen
te nemen. In het EU-project
Global
Water Scarcity Information Service
(GLOWASIS)
, waarin Deltares een
leidende rol had, is onderzoek gedaan
naar watervoorraden en water-
schaarste. Dat heeft een wereldwijde
voorspellingsservice voor droogte en
waterschaarste opgeleverd. Hierin
wordt waterverbruik gekoppeld aan
hydrologische modellen en satelliet-
data. Het vervolgproject eartH2Ob-
serve (2014-2017) kwantificeert
alle onderdelen van de watercyclus
(regen, verdamping, afvoer, bodem-
vocht, grondwater, stuwmeren) om
zodoende alle watervoorraden op
aarde te kwantificeren. Dit gebeurt
met diverse globale modellen,
satellietdata en in-situ data. Hiermee
worden belangrijke stappen gezet
naar het operationeel kwantificeren
en voorspellen van watervoorraden
en waterschaarste.
Meer info:
en
MULTI-
RESERVOIR
BEHEER
In veel landen worden
reservoirs met
oppervlaktewater
gebruikt voor de
watervoorziening in
tijden van water
tekort of voor speci-
fieke functies zoals
waterkrachtcentrales.
Vaak is sprake van
meerdere reservoirs
in een gebied dat
diverse functies en
gebruikers heeft
en moet het steeds
schaarser wordende
zoete water opti-
maal worden benut.
Een goed beheer
van deze reservoirs
vergt een slimme
sturing van het
beschikbare water.
Deltares ontwikkelt
geavanceerde kennis
en software en maakt
deze beschikbaar
via het open-soft-
ware-raamwerk RTC-
tools (RTC staat voor
real time control)
zodat het schaarse
water optimaal kan
worden benut.
Boeren kunnen door het an-
ders regelen van de drainage
zelf een bijdrage leveren aan
een betere waterverdeling
door het jaar. Bij de huidige
manier van draineren wordt
het overtollige regenwater
vaak heel snel afgevoerd
waardoor in de zomer
een tekort aan zoet water
ontstaat. Door drainage
regelbaar te maken, kan
de boer de waterhuishou-
ding van zijn perceel veel
beter sturen en overtollig
regenwater bewaren voor
het groeiseizoen. Er zijn
verschillende methodes voor
regelbare drainagesystemen.
In Twente wordt regelbare
drainage toegepast om lan-
ger water vast te houden op
landbouwpercelen waardoor
tegelijkertijd omringende
natuur profiteert. In Zeeland
wordt regelbare drainage
toegepast om de zoetwater-
lens te laten groeien zodat
de watervoorraad toeneemt.
Voor een effectief waterbeheer in
kustzones, populaire locaties voor
drinkwaterwinning en landbouw,
is het belangrijk om goed inzicht
te hebben in de hoeveelheid en
verdeling van zout en zoet grond-
water. Zo kunnen betere besluiten
worden genomen in water
management en worden kansen
voor onder meer
Aquifer Storage
and Recovery (ASR)
zichtbaar. Om
hierover betrouwbare voorspellin-
gen te doen, zijn veel data nodig.
Omdat traditionele methodes
kostbaar zijn en zeer grofmazig
informatie inzamelen van een
gebied, wordt hiervoor sinds kort
de Airborne Electromagnetic
(AEM) ingezet. Hierbij wordt via
een helikopter data ingezameld.
Voordeel van AEM is dat het snel
en kosteneffectief werkt en ge-
biedsdekkende informatie oplevert
over zoet-zout verdeling van het
grondwater.
INVENTARISATIE
WATERVOORRAAD
WATERBERGING MET
MEERDERE FUNCTIES
Meer informatie:
Remco van Ek,
8
ONDER-
GRONDSE
OPSLAG
Ondergrondse zoet-
wateropslag is één
van de mogelijkheden
om wereldwijd de
zoetwatervoorziening
in delta’s en kustgebie-
den op peil te houden.
Hierbij wordt water
gedurende perioden
van wateroverschot
in de ondergrond
geborgen om het weer
te gebruiken tijdens
droge tijden. In de
Proeftuin GO-FRESH
in Zeeland wordt on-
derzocht in hoeverre
lokale maatregelen
de zoetwaterbeschik-
baarheid voor het
landelijk gebied kun-
nen vergroten. Door
het combineren van
watersysteemkennis,
slimme drainage
technieken, innovatie-
ve (online) monito-
ringsmethoden, en de
participatie van alle
belanghebbende par-
tijen, wordt gewerkt
aan een robuuste
regionale zoetwater-
voorziening.
Bovengronds waterbergen is in veel landen
een bekende vorm van voorbereiding op
drogere tijden. Met het achteroeverconcept is
een nieuwe vorm van bovengrondse berging
ontwikkeld. Een achteroever is een gebied dat
gekoppeld is aan het hoofdwatersysteem. De
waterberging wordt hier gecombineerd met
economische en ecologische functies. De func-
ties waarmee het wordt gecombineerd zijn
bestand tegen de peilwisselingen en zorgen
tevens voor een goede waterkwaliteit.
De eerste achteroever is gerealiseerd in de
Noord-Hollandse Koopmanspolder. Het
waterbeheer is hier naast waterbergen, ook
afgestemd op natuur, visserij en recreatie. In
de Wieringermeer start binnenkort een pilot
waarbij waterberging wordt gecombineerd
met agrotechniek, zoals drijvende teelt en
aquacultuur.
REGELBARE
DRAINAGE
