26
27
DELTARES, SEPTEMBER 2014
In dichtbevolkte deltagebieden willen we elk stukje grond optimaal benutten. Multi
functioneel ruimtegebruik noemen we dat. Ook een meer kan met enkele inventieve
aanpassingen meer zijn dan een reservoir met zoet water. Het IJsselmeergebied laat
zien hoe op een betrekkelijk klein oppervlak ruimtelijke planning, natuur, waterveilig-
heid, waterkwaliteit, toerisme en recreatie worden gecombineerd.
DOOR JOACHIM ROZEMEIJER
Haal meer uit het meer
KUSTVERSTERKING
De Nederlandse overheid wil
een hoger peil in het IJssel
meer om in de toekomst
te kunnen blijven voldoen
aan de watervraag in droge
perioden. Dijken en oevers
moeten hiervoor worden ver-
hoogd. In plaats van regel-
matig zand suppleren, is bij
Workum gekozen voor een
zandmotor, een opgespoten
zandbank voor de kust. Het
zand van de zandmotor
wordt door de waterstroming
en de wind verspreid en zorgt
voor een geleidelijke, natuur-
lijke versterking van de kust.
Dit zorgt voor een rustige,
stabiele omgeving waar veel
waterplanten en dieren bij
gebaat zijn.
DAMMEN EN EILANDJES
VOOR HELDERWATER
Bij elke storm in het Mar-
kermeer wervelt de kleiige
bodem op en worden water-
planten en mosselen bedekt.
Het troebele water vangt
ook het zonlicht weg dat
waterplanten nodig hebben
om te groeien. De mosse-
len en waterplanten gaan
dood en dat zorgt voor een
voedseltekort voor de vogels
en vissen. In de Hoornse Hop
zijn dammen en eilanden
aangelegd om de wind en
golven te breken. In de luwte
van de dammen en eilanden
blijft de klei liggen. Naast de
planten, mosselen, vogels en
vissen is ook het plaatselijke
duikcentrum zeer te spreken
over het heldere water.
DRIJVENDE RIETMOERASSEN
In het water van de Amsterdamse woonwijk IJburg drijven kunst-
matige rietmoerassen. Ze bieden een leefomgeving voor planten
en dieren. De moerassen leggen voedingsstoffen en slib vast en ver-
minderen de golfwerking en stroming. Het riet en de wilgen in het
moeras nemen bovendien CO
2
op. Lokale ondernemers kunnen het
riet oogsten voor de productie van duurzame energie of er manden
van vlechten.
NATUURLIJKE OEVERS LANGS DE DIJK
De Houtribdijk is afgekeurd en moet worden versterkt. Voor de waterkwa-
liteit en de natuur is een flauw dijktalud beter dan een steile, stenen wand.
Halverwege de dijk, bij de Trintelhaven, is de dijk aan de Markermeerzijde
over een lengte van 1,5 kilometer alvast versterkt. Daarbij is gezorgd voor
een zeer geleidelijke overgang van land naar water, zodat verschillende soor-
ten vegetatie en dieren er hun plek vinden. Onderzoekers houden goed in de
gaten of de dijkversterking sterk genoeg is en hoe de natuur zich ontwikkelt.
Als het werkt, komt straks de hele Houtribdijk er uit te zien als dit stuk.
NIEUWE NATUUR: EEN
LEVEND LABORATORIUM
Nu is er nog niets van te zien,
maar hier moet binnen vijf jaar
een van de grotere natuurgebie-
den van Nederland komen te lig-
gen, de MarkerWadden. Met een
afwisseling van eilanden, ondiep
open water enmoerasmoet het
een vogelparadijs worden dat
zijn gelijke in Europa niet kent.
De biodiversiteit wordt versterkt
en het wordt een aantrekkelijk
recreatiegebied. Het is tegelij-
kertijd een levend laboratorium.
Hoe gaat de natuur zich ont-
wikkelen? Kunnen de eilanden
tegen stormen en ijsschotsen?
De kennis die we hier opbouwen
kunnen we toepassen in zoet-
watermeren en langsmodderige
kusten over de hele wereld.
Meer informatie:
NATUURLIJKE WATERZUIVERING
Vlakbij Andijk is de Koopmanspolder veran-
derd van een alledaagse Hollandse polder
in een uniek samenspel van water, natuur,
cultuurhistorie en recreatie. Water vanuit
het IJsselmeer wordt ingelaten en volgt een
lang, cirkelvormig doolhof van sloten door
de polder. Onderweg zorgen planten en bac-
teriën voor een natuurlijke zuivering, waarna
het schone water terug kan het IJsselmeer
in of kan worden gebruikt door boeren in
Noord-Holland. Tegelijk is de Koopmanspol-
der een plek geworden waar zowel vogels als
mensen graag een kijkje komen nemen.
ILLUSTRATIE: ROEL SAVERT
