Nanodeeltjes, wat moet ik me daarbij
voorstellen?
Dat is niet zo gemakkelijk, want nanodeeltjes zijn
met het blote oog niet te zien. Een speldenknop is
bijvoorbeeld zo groot als een miljoen nanodeeltjes.
Om precies te zijn hebben ze een diameter van één
tot tien miljardste meter. Heel klein dus.
Hoe kan zo’n klein deeltje toch nuttig zijn?
De kracht van het nanodeeltje zit hem juist in die geringe
omvang. Artsen brengen met behulp van nanodeeltjes
medicijnen op de goede plek in het lichaam en in de
elektrotechniek worden met behulp van nanotechnologie
nog kleinere computerchips ontwikkeld. Het is bovendien
relatief goedkoop omdat je met weinig materie heel veel
nanodeeltjes kunt maken. Ook een voordeel, dat deze
techniek bijzonder aantrekkelijk maakt.
Nanotechnologie in de bodemsanering,
hoe werkt dat?
Nanodeeltjes komen op plekken waar we met de
huidige saneringstechnieken meestal niet bij kunnen.
De nanodeeltjes reageren met de vervuiling en vormen
samen een onschadelijke stof of zorgen ervoor dat
de vervuiling zich niet verder kan verspreiden. Voor
bodemsanering wordt vaak ijzer in bewerkte vorm
toegepast. IJzer komt van nature al in de bodem voor
en is zelf niet giftig.
Dat klinkt veelbelovend. Is het dat ook?
Jazeker. Met deze technologie kunnen we typen ver-
vuiling aanpakken die met de huidige technieken nog
moeilijk te behandelen zijn. Zoals bepaalde veront-
reinigingen die niet helemaal oplossen in water maar
als druppeltjes in de bodem achterblijven, of voor het
fixeren van arseen en toxische metalen. Het is bovendien
een veel sneller proces dan met de huidige beschikbare
technieken en daarmee ook weer goedkoper. Eén van de
standaard methodes is het oppompen van het vervuilde
bodemwater, dat schoon weer wordt teruggepompt.
Deze methode duurt jaren, soms zelfs tientallen jaren.
Met nanotechnologie saneer je ter plekke en wordt het
oppompen overgeslagen. Je praat dan over een tijds
bestek van enkele maanden.
Waaromwordt nanotechnologie dan
nog zo weinig toegepast?
De technologie heeft nog verbetering nodig. Zo wor-
den de nanodeeltjes via buizen in de bodem gepompt
waarna ze zich in de bodem verspreiden. Al na een paar
meter vanaf de buis gaan de deeltjes samenklonteren,
waardoor ze zich niet verder verspreiden. Om een grotere
vervuiling op te ruimen moeten daarom veel buizen in
de grond worden gebracht. Een oplossing zou zijn om de
nanodeeltjes aan te passen, zodat ze niet meer klonteren,
maar daarmee raakt het deeltje misschien ook zijn goede
eigenschappen kwijt. Ook is nog niet voldoende in beeld
wat de risico’s zijn die de methode met zich meebrengt.
Risico’s? Hoe zit het daar danmee?
In theorie lijken de risico’s zeer beperkt maar ze zijn nog
niet goed onderzocht. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als de
aan de bodem toegediende nanodeeltjes zich tot voorbij
het vervuilde gebied verspreiden? We kunnen pas aan
de slag als we dat soort vragen bevredigend beantwoord
hebben.
O, jammer. Gaan we nanotechnologie in
de bodemsanering nogmeemaken?
Jawel, en waarschijnlijk op niet al te lange termijn.
Op dit moment worden de mogelijkheden en risico’s van
gebruik van nanotechnologie voor bodemsanering ver-
der onderzocht in het project NanoRem (
.
eu). Dit project zoekt bovendien naar mogelijkheden om
de technologie op grote schaal en tegen zo laag moge-
lijke kosten toe te passen. Het NanoRem-project wordt
eind 2017 afgerond. De techniek is dan al op een aantal
plekken in praktijk gebracht.
Ook bij bodemsanering is het gebruik van
nanodeeltjes een veelbelovende, kostenbesparende
techniek. Het onderzoek ernaar is in volle gang en
waarschijnlijk kunnen we er binnenkort mee aan de slag.
Maar wat zijn die nanodeeltjes eigenlijk, hoe werken ze
en zijn er risico’s aan verbonden?
DOOR KARIN STONE
HOE DIT
PIEPKLEINE
DEELTJE STRAKS UW
BODEM GAAT
SANEREN
DELTARES , SEPTEMBER 2014
19
Bron:
prof. Majid Hassanizadeh, hoogleraar hydrogeologie
aan de faculteit Geosciences van Universiteit Utrecht en senior
adviseur bij de afdeling bodem en grondwater van Deltares.
Meer informatie:
Pauline van Gaans, senior expert bodem
kwaliteit en management,
18
FOTO: THINKSTOCK
