29 / 36
DELTARES, SEPTEMBER 2016
25
W
anneer ijzerrijk grondwater in
contact komt met zuurstof,
ontstaan er dammen en knollen
in de grond met een roestbruine
kleur: ijzeroer. In de prehistorie maakten
onze voorouders hier dankbaar gebruik
van om smeedijzer te maken. Naar huidige
maatstaven is het metaal niet meer zuiver
genoeg, maar onderzoekers Wim de Lange,
Jos Vink, Rob Zwaan en Marco de Kleine
hebben een toepassing bedacht die ijzeroer
weer helemaal van deze tijd maakt. Niet door
het uit de grond te halen, maar juist door het
er op een slimme manier in te stoppen.
IJzerinjectie
IJzeroer is – in elk geval in theorie – een ideale
manier om ondergrondse damwanden te
maken. Zonder te graven, milieuvriendelijk
en onzichtbaar. ‘De ijzerrijke vloeistof komt
op de plek waar je de wand wil hebben
en gaat daar pas zijn werk doen’ vertelt
projectleider Wim de Lange. In die zin lijkt
het op de bestaande techniek van injectie
met natriumsilicaat of waterglas. Helaas
is het resultaat daarvan sterk basisch en
niet milieuvriendelijk. ‘Alsof je ammoniak
in de bodem injecteert’, zegt Jos Vink, de
chemische expert in het team. Liever ijzeroer
dus; iets dat al in de bodem voorkomt. Maar
hoe maak je dat en hoe zorg je dat het in de
juiste vorm op de goede plek aankomt?
Zoektocht
Eigenlijk is er maar één nadeel aan het idee:
het is echt lastig om het samenspel van
de snelheid van chemische reacties, het
verspreiden van de injectievloeistof en de
verstopping van de bodem goed af te stellen.
En dat kan ook nog veranderen door de lokale
omstandigheden.
Dat blijkt bij elke stap van de zoektocht, die
begint in het chemisch lab van Deltares:
Utrecht Castel. Daar worden door Jos Vink en
collega’s verschillende mengsels uitgezocht
op hun verstoppingsgedrag en getest op
centimeterschaal.
In een glazen bak van twee kubieke meter
wordt daarna gekeken hoe het mengsel werkt
in echte bodem. ‘Je ziet het ijzeroer onder
je ogen ontstaan’, vertelt onderzoeker Rob
Zwaan in zijn laboratorium. ‘Een prachtig
proces.’
Is dat eenmaal bekend, dan is de volgende
uitdaging: hoe verdeel je het mengsel
gelijkmatig over een groot oppervlak?
De Lange: ‘We brengen een groot aantal
lansen, een soort spuiten, in de bodem.
Tussen twee rijen van lansen wekken we
grondwaterstroming op. Tussen de lansen
Een eeuwenoud natuurverschijnsel zou
wel eens de ultieme vervanger kunnen
blijken van klassieke damwanden. Deze
afdichting ontstaat namelijk al binnen
een paar uur. Het verhaal van ijzeroer.
DOOR JANNEKE IJMKER
BEELD JANDERZEL