14-15 / 34
14
DOSSIER
BODEMDALING
Het dalen van slappe grond zoals veen is een wereldwijd
probleem. In Californië, Italië en Indonesië wordt op eigen
wijze gewerkt aan het tegengaan van de gevolgen van
bodemdaling. ‘Goede wetenschap is het enige dat overtuigt.’
DOOR PJOTR VAN LENTEREN
ITALIË, AMERIKA EN
INDONESIË WORSTELEN
MET SLAPPE GROND
FOTO: THINKSTOCK
15
DELTARES, FEBRUARI 2015
W
ie veengebieden gebruikt voor landbouw
en woningen, krijgt er vanzelf mee te ma-
ken: bodemdaling, overstromingsgevaar
en broeikasgassen. De Italiaanse Po-vlak-
te, Sacramento Delta in Californië en de kustgebieden
van de Indonesische eilanden staan allemaal voor
dezelfde uitdaging, maar gaan er verschillend mee om.
Hoe krijgen lokale wetenschappers het onderwerp op
de agenda, hoe proberen ze de gevolgen van bodem-
daling tegen te gaan en wat kunnen andere landen van
ze leren?
Po-vlakte: niet te veel en niet te weinig
pompen
Iedereen weet dat Venetië nauwelijks boven zee uit-
steekt, maar de échte problemen bevinden zich buiten
de blikken van de toeristen in de Marghera, het land-
bouw- en industriegebied rond de stad. Daar ligt het
veen een aantal meter onder zeeniveau. Tot de jaren
zeventig werd dit veroorzaakt door het oppompen van
diep grondwater. Na de komst van een aquaduct ging
de bodemdaling verder, maar nu door het draineren
van landbouwgrond. ‘Deze daling gaat minder hard,
maar is veel minder makkelijk tegen te gaan’, stelt
Pietro Teatini, van de universiteit van Padua. ‘Pom-
pen we te veel, dan daalt de bodem, pompen we te
weinig dan loopt het land onder.’ Waterschappen in
de Po-vlakte staan voor de uitdaging om een perfecte
balans te bereiken, zowel in de natuur als in de politiek.
‘Met boeren is afgesproken dat er in plaats van 70 cen-
timeter 30 wordt geploegd, dat scheelt al enorm.’
Californië: lastig om burgers en boeren te
overtuigen
Waar het in en rond Venetië zichtbaar misgaat, zijn
er in de Verenigde Staten van Amerika gebieden waar
overheid en bedrijven veel lastiger te overtuigen zijn
van bodemdaling. ‘Amerika kent alle vormen van bo-
demdaling’, vertelt Devin Galloway van US Geological
Survey, ‘maar lost dat vaak op door het probleem
te verplaatsen. Er zijn veel plekken waar niemand
woont.’ In de Sacramento Delta nabij San Francisco
wordt landbouw bedreven op veen-eilanden tussen
druk bevaren rivierarmen. ‘Als je in die kom staat, kijk
je omhoog tegen zeeschepen die voorbij varen.’ Zelfs
daar is het lastig om burgers en boeren bewust te
maken van problemen: de boeren zelf wonen veilig in
hoger gelegen gebieden. ‘Er staat bovendien econo-
misch wat op het spel: een derde van de tafelgroenten
in Amerika wordt hier geproduceerd.’ Vooruitstrevende
regio’s proberen om boeren uit te kopen en de vrijge-
komen gebieden onder water te zetten. Sedimentatie
zorgt voor nieuw land. ‘Klinkt mooi, maar het gaat niet
snel genoeg en we worstelen met de verzilting van het
grondwater. Wel hopen we op deze manier tijd te ko-
pen voor het zoeken naar betere oplossingen.’
Indonesië: palmolie en papierpulp
Niet veel mensen associëren de tropische kustgebieden
van Indonesië en Maleisië met veen. Maar dat is wel
wat je onder de oerwouden vindt, waarvan al driekwart
is gekapt: 25 miljoen hectare, zo ongeveer Groot-Brit-
tannië. Tot in de jaren negentig van de vorige eeuw
werd daar vooral aan bosbouw gedaan, met selectieve
kap van duurzaam hout zoals meranti. ‘Sinds ze er
palmolie en pulp voor papier produceren dreigt het mis
te gaan’, vertelt Aljosja Hooijer van Deltares. ‘Drainage
leidt tot veenverlies en nu hebben deze gebieden al
steeds te maken met overstromingen en produceert
het land bijna net zoveel broeikasgassen als Amerika
en China.’ Door het gebrek aan goede veen- en hoog-
tekaarten zijn de problemen gemakkelijk in twijfel te
trekken. Nu zijn het vooral milieuorganisaties en be-
drijven die duurzamer willen werken, die het onderzoek
financieren naar veenverlies en bodemdaling en goede
kaarten laten maken met behulp van vliegtuigen en
lasertechnieken. Met deze gegevens is te voorspellen
hoe snel de overstromingen zullen toenemen en wat er
nog aan te doen is door het verminderen van drainage.
‘Maar het blijft een moeilijke discussie: laat een bedrijf
of overheid winst die je dit jaar zeker kan maken liggen
voor duurzamer maar lagere winst over 10 jaar? De
enige manier om te overtuigen is goede wetenschap,
goede data.’
Bodemdaling in gebieden met slappe grond zoals in en om Venetië, kan samen met
slechte fundering ook leiden tot het scheefzakken van monumenten, zoals hier bij de
Santa Maria Gloriosa del Frari.