15 / 36
15
DELTARES, SEPTEMBER 2016
B
alans. Daar draait het allemaal om, volgens
Ivo Pothof. Hij beheert bij Deltares het portfolio
voor duurzame energie en energie-efficiëntie.
‘Vraag en aanbod van duurzame energie lopen
niet met elkaar in pas. We zijn gewend aan boilers en
centrales die je makkelijk harder of zachter kunt zetten.
Maar natuurlijke bronnen zijn niet geschikt voor piek
belasting. En duurzame energie opslaan om later te
gebruiken, is nog erg lastig.’ Daardoor gaat duurzame
energie soms verloren.
Samen met Dirk Schwanenberg, expert in zoetwater
systemen, onderzoekt Pothof hoe duurzame energie
beter kan worden benut. ‘We moeten meebewegen
met de bron.’ Pothof kijkt naar het afstemmen van ver
bruik, terwijl Schwanenberg zich bezighoudt met het
opwekken van energie.
Weerbericht
‘Voor elk energienetwerk geldt: er moet op elk moment
net zoveel opgewekt worden als er wordt afgenomen.
Water is daarom heel interessant: het is namelijk veel
voorspelbaarder dan wind of andere duurzame bron
nen’, vertelt Dirk Schwanenberg. ‘Waterkrachtcentrales
zijn de belangrijkste natuurlijke bron die je enigszins
harder en zachter kunt zetten.’
Dit soort centrales zijn natuurlijk niet nieuw. Ze zijn
populair in Canada, de VS en China. In Oostenrijk le
veren zij al 70 procent van de energie. In Noorwegen
zelfs 96 procent. ‘Maar we kunnen deze techniek nóg
efficiënter inzetten door beter te plannen. En daarvoor
is meer informatie nodig over het weer.’
Hoe nauwkeuriger de weersvoorspelling, hoe efficiën
ter de centrale kan worden ingezet. ‘Bijvoorbeeld door
bergingscapaciteit vrij te maken als er veel regen wordt
verwacht. Zo kun je de energieproductie sturen en
spreiden. Want als je een keer te weinig energie levert,
is het terugkopen van het verschil veel duurder.’
Ensemblevoorspellingen
Tot nu toe wordt er voor het aansturen van water
krachtcentrales voornamelijk gebruik gemaakt van
één voorspelling voor maximaal tien dagen. ‘Daarom
gebruiken we steeds vaker een combinatie van 50
voorspellingen, die 15 dagen in kaart brengen. Hoe
minder verschil tussen de voorspellingen, hoe zekerder
de voorspelling.’
Deltares maakt deze zogenaamde ensemblevoor
spellingen inmiddels voor verschillende centrales
wereldwijd. Daarnaast optimaliseren zij het bestu
ringssysteem. ‘De inzet van een waterkrachtcentrale
moet voldoen aan allerlei randvoorwaarden zoals een
gemiddelde afvoer van water per uur, of een maximum
per dag. Er zijn namelijk mensen van het water afhan
kelijk, zoals boeren voor irrigatie, industriële en thuis
gebruikers, maar ook recreanten. Daar komt nog bij
dat je energie het liefst wilt verkopen als het duur is. Al
die belangen, soms ronduit tegenstrijdig, wegen we af.’
De exacte opbrengst van de ensemblevoorspellingen?
‘Nog moeilijk te kwantificeren. We gaan nu uit van
twee tot vijf procent meer opbrengst van energie. Voor
een bedrijf als Bonneville Power Administration in
Amerika, met een productie van 22000 Megawatt,
maakt 1 procent verbetering al een enorm verschil.’
Slimmalen
Ivo Pothof houdt zich bezig met de vraag hoe we
minder en ánders energie kunnen verbruiken. Hier
voor richt hij zich, met dezelfde voorspellingstools als
Schwanenberg, op een van Nederlands grootste ener
gie-afnemers met flexibiliteit in het energieverbruik:
de waterschappen.
Het kost nogal wat stroom om het waterpeil in de
polders binnen de perken te houden. Het Joint Industry
Project Slim Malen is begin dit jaar opgezet om dit
efficiënter te doen. Een samenwerking van acht wa
terschappen, 4 energiebedrijven, een pompfabrikant,
Rijkswaterstaat, RVO en Stichting Toegepast Onder
zoek Waterbeheer en Afvalwaterbehandeling (STOWA).
Het onderzoek wordt uitgevoerd door Deltares, TU
Eindhoven, Nelen en Schuurmans en e-Risk Group.
Het gaat bij Slim Malen niet alleen over nauwkeuriger
voorspellen, maar ook flexibiliteit. Hoeveel eerder of
later mag een gemaal ingeschakeld worden zonder
randvoorwaarden te overschrijden? ‘Door daarmee
te spelen kun je in de eerste plaats energie besparen.
Weet je dat het heel zonnig wordt, dan kun je het
water hoger laten staan. Je verliest immers veel door
verdamping. Ook kunnen we beter anticiperen op het
getij. Op sommige plekken hoef je helemaal niet meer
te pompen als het buitenwater laag staat, dan hoef je
alleen een schuif open te zetten.’
Slim Malen wordt nu toegepast in de waterschappen
Hollands Noorderkwartier, Zuiderzeeland, Rivierenland
en Wetterskip Fryslân. Het enige dat ervoor nodig is,
is een centraal systeem dat voorspellingen direct kan
terugkoppelen naar de gemalen, door ze tegelijkertijd
aan of uit te schakelen. ‘Uit haalbaarheidsstudies
weten we dat we op deze manier 20% kunnen bespa
ren op het energieverbruik. Dat is vergelijkbaar met
stroom voor 10.000 huishoudens.’
Meer informatie?
ivo.pothof@deltares.nl