Delta Life 8

DELTARES, OKTOBER 2017 21 Hoe burgers te betrekken bij onzichtbare onderwer- pen als bodemdaling of verzilting?Waar het werk van de wetenschapper ophoudt, gaat de kunst een stap verder. Onderzoeker Esther van Baaren en kunstenaar WillemBesselink over wederzijdse beïnvloeding. DOOR BONNE VAN DER VEEN BEELD WILLEM BESSELINK U it de kanalen van Venetië rijzen twee kolossale witte handen. Ze lijken een gebouw te ondersteunen, dat anders in het water dreigt te verdwijnen. Het is een beeld van kunstenaar Lorenzo Quinn, dat mooi laat zien hoe wetenschap kunst inspireert. Het gevaar dat Venetië loopt is bekend, maar dit beeld maakt meer indruk dan cijfers en rapporten. Blokken In Zeeland, een van de laagste delen van Nederland, speelt naast overstromingsgevaar nog iets anders: de eeuwige strijd tussen zout en zoet water. Achter de dijken ligt kostbare landbouwgrond, waaronder onzichtbaar het grondwater verzilt. Wetenschapper Esther van Baaren van Deltares doet daar onderzoek naar. Een mooie kans om ook de inwoners van Zeeland kennis te laten maken met de resultaten van haar metingen dient zich onverwacht aan als de tentoonstellingsruimte Bewaerschole in het Zeeuwse Burgh-Haamstede een aantal kunstenaars vraagt om iets met het onderwerp te doen. WillemBesselink voelt zich aangesproken en komt op het idee om de specifieke verdeling van zout en zoet water in de ondergrond onder Burgh-Haamstede zichtbaar te maken. Zonlicht In zijn keurig opgeruimde Rotterdamse atelier laat kunstenaar WillemBesselink scrollend op een MacBook zijn ontwerpen zien. Het Zeeuwse kunstwerk bestaat uit blokken bespannen met foliepapier van verschillende kleuren, die corresponderen met het zoutgehalte van verschillende lagen grondwater. Gedurende de dag heeft het zonlicht vrij spel om steeds wisselende mozaïeken te maken. Het geheel is net als zijn meeste andere werken zodanig opgezet dat bezoekers er tussendoor kunnen lopen en daarmee het kunstwerk optimaal kunnen beleven. ‘Zo kunnen ze het onzichtbare zien, ruiken en horen en worden ingewikkelde processen vanzelf begrijpelijker.’ Besselink werkt graag met cijfers en patronen. Hij heeft naast zijn artistieke opleiding ook twee jaar wiskunde gestudeerd. ‘Structuren in dagelijkse gebeurtenissen fascineren me. Omdat deze vaak onzichtbaar zijn voor het ongetrainde oog, zoek ik manieren om ze zichtbaar te maken. Het creatieve proces zit dus veelal in het voorwerk, nog voor het maken van het kunstwerk zelf.’ Helikopter Het onzichtbare zichtbaar maken is natuurlijk ook het dagelijks werk van Esther van Baaren. Die voert met wetenschappelijk instituut TNO en het Duitse ingenieursbureau BGR het onderzoek FRESHEM uit. In dit project is de volledige verdeling van zout- en zoetwater in de ondergrond van Zeeland in kaart gebracht met behulp van een helikopter. Die vliegt heen en weer over het land met een elektromagnetisch meetsysteem. Omdat zout water tien keer beter geleidt dan zoet water, kan het zoutgehalte tot zeer diepe lagen in beeld worden gebracht. (Zie ook pagina 22.) In het technische model komen de werelden van wetenschap en kunst samen: dáár wordt structuur aangebracht in de ingewikkelde werkelijkheid. Van Baaren laat Besselink zien hoe hij de data kan bekijken en waar het grondwater zoet en waar het zout is. En zo begint het creatieve werk om de data van de vluchten om te zetten in een kunstwerk. Van Baaren: ‘Ik ben geen kunstkenner, maar ik raakte al snel onder de indruk van het werk van Willem en zijn manier van werken.’ Zelf interpreteren Eén belangrijk verschil met wetenschap blijft er wel, merken Van Baaren en Besselink: in de kunst is ervaren belangrijker dan snappen. Besselink informeert de kijker bewust nauwelijks over wat er tentoongesteld staat. ‘Ik geef meestal slechts een kleine aanwijzing om de kijker op weg te helpen, bijvoorbeeld in de titel. Ik vind het belangrijk dat de kijker zelf interpreteert wat hij of zij ziet. Geregeld krijg ik terug dat mensen geraakt worden door wat ik maak. Dat vind ik mooi.’ De installatie heeft na Burgh-Haamstede afgelopen zomer ook in de Maria Hemelvaartkerk in Aardenburg gestaan. De installatie is uiteraard aangepast zodat het de specifieke opbouw van de ondergrond ter plekke weergeeft. Het beeld van Lorenzo Quinn in Venetië is nog tot eind november te bewonderen. Het kunstwerk van Lorenzo Quinn in Ventië