Deltalife 13

Deltares onderzoekt zeespiegelstijging Deltares leverde eind 2019 – in het kader van het Kennisprogramma Zeespiegel­ stijging – een inventarisatie en assess- ment van plannen om toekomstige zeespiegelstijging het hoofd te bieden. Belangrijkste conclusie van dit onder- zoek, uitgevoerd in opdracht van de deltacommissaris: kiezen of afwijzen van oplossingsrichtingen is nu nog niet aan de orde. Om opties open te houden is het van belang nader onderzoek te doen naar de strategische keuzes en aandacht te hebben voor het ruimtegebruik, in- novatie en flexibiliteit. Verder biedt het rapport inzichten in hoe om te gaan met een onzekere zeespiegelstijging en de samenhang daarvan met bijvoorbeeld duurzame energie, land- en woningbouw in Nederland. overigens geen uitzondering in, geen enkel ander land dan Nederland kent een deltacommissaris die de collectie- ve verantwoordelijkheid in de strijd met water bewaakt en coördineert. Boeren, bouwers, biologen De collectieve verantwoordelijkheid om het Nederlandse water op orde te houden, eist de nodige afstem- ming. Glas haalt bijvoorbeeld ideeën op voor zijn Deltaprogramma bij alle denkbare betrokkenen zoals overheden, bedrijven en ook boe- ren, bouwers en biologen, genoemd door koning Willem-Alexander in zijn kersttoespraak 2019. Maar al die be- trokkenen nemen ook hun belangen mee. Hoe houdt hij al die kikkers in de kruiwagen? Glas: ‘Eén: we kijken vooruit en zijn adaptief. Twee: dit is een nationale opgave; dat is anders dan een klassiek Rijksprogramma met uitvoeringseisen aan lagere overheden. Drie: we halen de kennis en kunde lokaal op. Ieder zijn rol. En ieder dus zijn eigen successen.’ Glas zit partijen ook achter de broek aan. Wat betekent de stikstofproblema- tiek voor de waterwerken? Zijn alle vergunningen op orde? Ook voor de volgende ronden? Gemeenten doen zelf stresstests, maar wat is daarvan de uitkomst? ‘Ik houd iedereen aan gemaakte afspraken, zonder op tafel te slaan, maar door indringende vra- gen te stellen.’ Adaptievemogelijkheden Leidend bij die vragen is het streven om toekomstige generaties maximale keuzevrijheid te geven bij beslissingen waarmee zij de delta veilig kunnen houden en kunnen blijven voorbe- reiden. Wat nu gebeurt, moet straks kunnen worden opgeschaald. Een concreet voorbeeld zijn de sluizen bij IJmuiden. Daar is in de fundamenten nu al rekening gehouden met een mogelijk noodzakelijke uitbreiding over vijftig jaar. Ook in de Afsluitdijk zijn dergelijke adaptieve mogelijkhe- den opgenomen. ‘Over veiligheid valt wat mij betreft niet te onderhandelen’, besluit Peter Glas zijn betoog. ‘Dat is het anker waar ik voor ga liggen.’ Daarmee bedoelt hij niet alleen de veiligheid van de dijk, maar ook de waterbeschikbaarheid. ‘Zeker met twee droge zomers achter de rug.’ Die beschikbaarheid is te lang een ondergeschoven kindje geweest. Er moet nog veel gebeuren om het zoetwatersysteem robuust te maken tegen twee, drie droge zomers achter elkaar. Nederland moet op zoek naar manieren om bijna tegelijkertijd een teveel en tekort aan water te mana- gen. Tempo is daarbij belangrijk, het gas moet erop blijven, aldus Glas. ‘Waarbij integraliteit heel wenselijk is, maar niet ten koste mag gaan van dat tempo. Die spiegel moet ik anderen voorhouden.’ Wake-up call Waren de droge zomers een wake-up call? Ja en nee, antwoordt Glas. Voor de watergemeenschap in Nederland niet. In 1983 publiceerde de Amerikaanse denktank Research and DevelopmentCorporation (RAND) al het rapport PAWN (Policy Analysis Water Netherlands) naar aanleiding van de Nederlandse droogte in 1976. In elke grafiek van het KNMI over de balans neerslag-verdamping zit altijd een referentie naar 1976.’ De droge zomers van 2018 en 2019 zijn voor sommigen misschien een wake-up call, maar voor anderen vooral een bevestiging, stelt Glas. ‘Die water­ beschikbaarheid is later uit de start­ blokken gekomen.’ Overspoeld misschien door andere, veel foto­ geniekere overlast: overstromingen. Vanaf de aanleg van de Afsluitdijk heeft Nederland tegen het wassende water gestreden en daar komt volgens Glas nu een strijd bij: die tegen een gebrek aan water. Minder fotogeniek dan een overstroming, maar even funest voor de deltaveiligheid. ‘Wateroverlast is een killer, droogte een sluipmoorde- naar’, citeert Glas een bestuurder in een waterschap waar hij eerder werk- zaamwas. Te veel en te weinig, dat zijn uiteindelijk de extremen waartussen Glas een optimale oplossing moet vinden. En het maatschappelijk debat daarover, gevangen tussen een teveel of niets-aan-de-hand, juicht hij toe: ‘Laat iedereen maar komen met zijn ideeën. Ik sta er voor open.’ Wat doet de deltacommissaris? Nederland kent sinds 2009 een delta- commissaris en sinds 2012 een Deltawet. De deltacommissaris heeft als taak jaar- lijks een Deltaprogramma op te stellen in samenspraak met Rijk, provincies, waterschappen, gemeenten, maatschap- pelijke organisaties, kennisinstituten en bedrijfsleven. Doel: Nederland bescher- men tegen hoogwater en zorgen dat er voldoende zoet water voor handen is. De deltacommissaris valt onder de politieke verantwoordelijkheid van de minister van Infrastructuur en Waterstaat. 14