Delta Life 11

Reinier de Graaf (1964) is partner bij het door Rem Koolhaas opgerichte in- vloedrijke en wereldwijd werkende bureau OMA. De Graaf is onder meer verantwoordelijk voor het ontwerp van het beeldbe- palende ‘De Rotterdam’ en‘HetTimmerhuis’ inde havenstad. Momenteel werkt hij aan RAI NHow Hotel in Amsterdam. Hij is co-oprichter van de denktank AMO, doceert onder meer aan de University of Cambridge en aan de Harvard Uni- versity Graduate School of Design en publiceerde onlangs ‘Four walls and a Roof, the complex nature of a simple profession’, volgens NRC Handelblad een van de beste boeken in 2018. REINIER DE GRAAF FOTO: FRANK RUITER DELTARES, MAART 2019 7 ONTWORPEN OVERGAVE Architect Reinier de Graaf van bureau OMA hield een prikkelende keynote speech bij het afscheid van deltacommissaris Wim Kuijken. Zijn pleidooi: ‘Verzet je niet tegen de zeespiegelstijging; buig mee als bamboe.’ O p een wereldkaart projecteert Reinier de Graaf de gebieden die zowel te maken hebben met klimaatverandering als verstedelijking. ‘Combineren, dat doe ik graag’, blikt hij daags na de speech terug. ‘Zo breng ik onderwerpen met elkaar in verband die anderen meestal geïsoleerd onderzoeken. Een kenmerkende eigenschap van architecten om tot nieuwe inzichten en oplossingen te komen.’ De overlap op de kaart maakt pijnlijk duidelijk dat een aantal dicht­ bevolkte gebieden voor ingrijpende keuzes komt te staan. Waaronder Nederland. Zijn suggestie: ‘Maak serieus werk van flexibel bouwen, waarbij niet zozeer de duurzaamheid in brede zin centraal staat, maar vooral de mogelijkheid gebouwen makkelijk weer af te breken en elders opnieuw op te bouwen. En ze zo nodig weer een andere functie te geven.’ In dat opzicht veranderen de klassieke normen – in de oudheid verwoord door de auteur en architect Vitruvius – wezenlijk. Het gebouw van de toekomst is niet langer, zoals Vitruvius stelde, bestendig, voor een vast doel gemaakt en mooi. Maar tijdelijk, voor meerdere functies geschikt en esthetisch discreet. Duurzaamheid staat in De Graafs visie dus voor tijdelijkheid. Groot bijkomend voordeel: ‘Hierdoor vermindert de vermaledijde vastgoedspeculatie; door de verplaatsbaarheid van gebouwen zijn ze immers geen vastgoed meer.’ Kijk naar Amerikanen De Graaf pleit dus voor de kunst om je te kunnen aan­ passen aan veranderende omstandigheden, in plaats van de strijd aangaan. En dat reikt verder dan de bouw­ wereld. ‘De kunstwerken zijn nog altijd gericht op het drooghouden, op de strijd tegen het water vanuit een fort met steeds hogere dijken. Ik zou zeggen: buig mee, als bamboe. Noem het ontworpen overgave. En kijk naar Amerikanen. Zij nemen orkanen en vloedgolven, meer dan wij, zoals ze komen. Natuurlijk zijn ook daar risico­ analyses en nemen ze beschermende maatregelen, maar de basishouding is: “Laissez faire, laissez passer” .’ Maar wat betekent dat voor onze nationale identiteit, die zo verweven is met die strijd tegen het water? ‘Die strijd is een cliché. Historisch gezien zijn we daar nog maar een paar eeuwen mee bezig, sinds het midden van de dertiende eeuw. Pas vanaf dat moment zijn we Nederland echt gaan “maken”, bewegen we steeds minder mee met het water. We zijn die kunstmatigheid van ons land als authentiek gaan beschouwen. Wij laten met historische inzichten zien dat dat niet klopt.’ De noodzaak tot anders denken groeit: ‘OMA heeft berekend dat Nederland nu al zo’n 1,3 miljard euro per jaar uit­ geeft om zichzelf in stand te houden. Bij een stijgende zeespiegel worden die kosten zo hoog dat ze op enig moment economisch gezien niet meer op te brengen zijn. Gaan we dan nóg grotere Deltawerken bouwen?’ Mijn aanpak veroorzaakt ongemak ‘Ik vervul de rol van vrijdenker. Daarvoor word ik als buitenstaander ook uitgenodigd. Ik schets dan extreem pessimistische scenario’s, maar wel zo met argumenten onderbouwd dat er eigenlijk geen speld tussen te krijgen is. Eerder heb ik dat ook gedaan met een plan voor trans­ nationale energieopwekking. Ik merk dat mijn aanpak ongemak veroorzaakt. Men kan de noodzaak niet ont­ kennen, maar tegelijkertijd spelen er zoveel belangen dat het niet makkelijk is om je er hardop over uit te spreken. Ik DOOR FRED HERMSEN / BEELD FRANK RUITER

RkJQdWJsaXNoZXIy Mjc4NjU=