Delta Life 10

DELTARES, SEPTEMBER 2018 1515 T erwijl de zeespiegel stijgt, daalt de bodem de komende decennia, zo is de verwach­ ting. Op sommige plekken daalt de bodem zelfs met 15 tot 20 centimeter per jaar, bijvoorbeeld door onttrekking van olie, gas of water. 'Deze gevaarlijke, gelijktijdige ontwikke­ ling maakt land natuurlijk moeilijk verde­ digbaar tegen overstroming,' schetst Pe­ ter Herman (Senior Advisor bij Deltares en sinds mei hoogleraar Ecological Hy­ draulic Engineering aan de TU Delft). ‘Zeker in gebieden waar de verdedigingen tegen de zee niet zo sterk zijn, of zelfs helemaal ontbreken.’ Gelukkig zijn er manieren om dit gevaar het hoofd te bieden. Bijvoorbeeld een zogenoemd meegroeiend kustsysteem. Je gebruikt in dat geval planten of bomen om slib in te vangen, waardoor de bodem als het ware weer ‘aangroeit’. Soms is dit een betere oplossing dan alleen een harde dijk: als de bodem blijft dalen terwijl het waterpeil stijgt, is een dijk na verloop van tijd niet meer hoog of stabiel genoeg. Maar een meegroeiend kustsysteem, de naam zegt het al, groeit mee met het wa­ terpeil. Herman: ‘We kunnen dijken vaak aanzienlijk lichter uitvoeren als ze worden beschermd door hun voorland: de be­ groeide strook tussen dijk en water.’ Bomen versus golven Deltares onderzoekt hoe de natuur het beste is in te zetten in de strijd tegen het water. Dat gebeurt bijvoorbeeld in de Deltagoot; een 300 meter lange, 5 meter brede en tot 9 meter diepe goot waar onderzoekers golven tot 5 meter hoog doorheen kunnen sturen. In het kader van het project Woods versus Waves zijn in deze goot wilgen geplaatst, om na te gaan hoe die grote golven breken. Het doel: onderzoeken in hoeverre wilgen langs een rivier ervoor zorgen dat achter­ liggende dijken minder te verduren krijgen. Deze grote proef is voor een belangrijk deel het ‘kindje’ van Deltares-onder­ zoeker Bregje van Wesenbeeck. Zij wist de benodigde 500.000 euro bij elkaar te sprokkelen uit allerlei bronnen, variërend van Rijkswaterstaat tot een crowd­ funding campagne. Nu wil ze vergelijk­ bare proeven met mangroven gaan doen, vertelt Herman. ‘Deze bomen komen veel voor in een aantal van de grootste rivierdelta’s ter wereld.’ Ommeegroeiende kustsystemen echt te integreren in de kustbescherming is nog ander onderzoek nodig. ‘Je moet niet al­ leen weten wat planten met golven doen. Je moet ook kunnen voorspellen of de vegetatie er over twintig jaar nog staat en voldoende slib vastlegt.’ Daarvoor on­ derzoekt Deltares met partners in het veld en aan de hand van modellen hoe de voorlanden tussen dijk en water zich ontwikkelen. ‘Hoe breed moet zo’n strook minimaal zijn, zodat hij niet kwetsbaar is voor erosie door zeewater? En stel dat je zo’n strook heel breed maakt, hoeveel la­ ger kun je de dijken erachter dan maken?’ Geenwondermiddel Zulke oplossingen voor waterproblemen klinken natuurlijk schitterend: wilgen die dijken tegen golven beschermen, man­ groven die zorgen dat rivierdelta’s niet verzakken, planten langs de kust die slib vasthouden… Toch zijn het ook weer geen wondermiddelen die alle andere maatregelen overbodig maken, bena­ drukt Herman. ‘Dammen in rivieren kun­ nen er bijvoorbeeld voor zorgen dat maar weinig slib de kust bereikt. In dat geval heb je niets aan vegetatie in de rivier­ delta die slib vasthoudt om zo de bodem op te hogen. En als de bodem tien centi­ meter per jaar daalt doordat bewoners er al hun drinkwater uit halen, kun je mis­ schien beter een centraal drinkwater­ systeem aanleggen. Het blijft belangrijk om te kijken waar het probleem nu eigenlijk vandaan komt.’ Meer informatie: peter.herman@deltares.nl ‘Door planten en bomen slib te laten opvangen, groeit de bodem weer aan’ DOSSIER WATERUITDAGINGEN Zichzelf versterkende duinen Een groot deel van de Nederlandse kust wordt niet beschermd door dijken, maar door duinen. Die vormen een mooi voorbeeld van een ‘meegroeiend kustsysteem’; een natuurlijk systeem dat gelijke tred houdt met het waterpeil. Met dank aan Rijkswaterstaat, die ervoor zorgt dat deze duinen steeds van voldoende nieuw zand worden voorzien om zichzelf in stand te houden. Bovendien onderzoekt Rijkswaterstaat momenteel hoe dit zo milieuvriendelijk mogelijk kan gebeuren.